Аз ҳамсояи ҷангҷӯ ҳазар бояд кард
Мардуми тоҷик ҳамчун халқи муқимӣ дорои фарҳанг ва тамаддуни бой буда, аз қадим дар сарзаминҳои аҷдодӣ ба мисли Мовароуннаҳр ва Хуросон сокини муқимӣ буданд. Дар аксар сарчашмаҳои таърихӣ доир ба таърих, фарҳанг ва мавқеи ҷойгиршавии мардуми тоҷик маълумотҳои муфид оварда шудааст, ки тоҷикон нисбат ба дигар халқҳо ҳамчун мардуми муқимии Осиёи Миёна эътироф гардидаанд.
Таърих гувоҳ аст, ки миллати тоҷик бар зидди ягон халқ ё миллате лашкар накашидаву ба ягон мардуми олам ҷабру зулмро раво надидааст. Баръакс тоҷикон доимо дар роҳи ҳамбастагиву дӯстӣ бо дигар халқҳо зиндагонӣ кардаанд.
Ин меҳрубониву раҳмдилии мо тоҷикон оқибат ба он авард, ки баъзе қавмҳои золиму хунхор ва бемаданияту ҳайвонсират ва кӯчманчиёни бехонумон ба минтақаҳои тоҷикнишин сокин гаштанд ва имрӯз даъвои мулк доранд.
Ин қавмҳои ваҳшӣ ва даррандагони гурусна баъди соҳиб гаштан ба мулкҳои тоҷикон, худро соҳибмулк ҳисобида, аз наслу насаби хеш бехабар мондаанд.
Ин ҳолат дар замони давлатдории туркҳои бодиянишин на он қадар равшан ва возеҳ буд. Аммо дар натиҷаи тақсимоти нодурусти милливу ҳудудие, ки соли 1924 аз тарафи русҳо гузаронида шуд ва ин тақсимотро академик Раҳим Масов “Табартақсим” унвон кардааст, дар натиҷаи он халқу миллатҳои сокини Осиёи Миёна ба мисли тоҷикон, ӯзбекон, туркманҳо ва қирғизҳо соҳиби давлатҳои миллӣ гардиданд, ки дар оянда боиси ба вуҷуд омадани низоҳои байни ин халқҳо гардид.
Аз байни халқҳои кӯчӣ ягона халқи бемуросо қирғизонанд, ки имрӯз дар ҳамсоягӣ бо мо зиндагӣ доранд. Мо чунин изҳор медорем, ки аз чунин ҳамсояи бад набудани он ҳазорҳо маротиба хубтар аст.
Ин мардум ба мисли даррандагони гурусна чандин маротиба вазъи сарҳади қисмати шимолу шарқии Тоҷикистонро ноором сохтанд ва аз дасти онҳо ба мардумони наздисарҳадӣ ягон рӯзи ором нест.
Аммо мо ба онҳо чунин муроҷиат мекунем, ки мардуми мо бисёр пуртоқату басабранд. Аммо сабру тоқат ҳамҳадду канор дорад, онҳо ҳоло амалҳои хуби тоҷиконро дидаанду фикр мекунанд, ки мо гӯё аз ин мардумони раҳгумзада ҷои тарс дорем, не балкӣ тоҷикон то ҳол сабр мекунанд. Мо ба қонун ва давлату ҳукумати худ итоат мекунем. Лекин ба назари ман дар назди ин қирзизони гумном на сарвар мақом дораду на ҳукумату на чизи дигар. Охир барои кӯчманчие, ки ҷойи зисти доимӣ надорад, сарвар чӣ лозим аст..
Мо мардуми тоҷик ҳамеша ҷонибдори сулҳ ва осоиш ҳастем. Бигзор дар миёни кишварҳои Тоҷикистону Қирғизистон низ сулҳу осоиш пойдор бошад.
Муҳамадизода М. -омӯзгори кафедраи умумидонишгоҳии таърихи халқи тоҷики Донишгоҳи давлатии Хуҷанд ба номи академик Бобоҷон Ғафуров