ҲАМКОРИИ ОИЛА, МАКТАБ, ҶОМЕА ДАР РОҲИ ПЕШГИРИИ ЭКСТРЕМИЗМ, ТЕРОРИЗМ ВА ИФРОТГАРОӢ

Экстремизм, терроризм ва ифротгароӣ таҳдидҳои ҷиддӣ барои ҷомеа ва давлатҳо ба ҳисоб мераванд. Ин мушкилот на танҳо барои амнияти миллӣ, балки барои устувории иҷтимоӣ ва рушди иқтисодӣ низ хатар эҷод мекунад. Аз ин рӯ, пешгирии онҳо вазифаи муҳим ва самарабахшро талаб мекунад. Ҳамкории оила, мактаб ва ҷомеа ҳамчун унсури муҳими ин раванд бояд ба диққати махсусе дучор шавад.

Оила аввалин ва муҳимтарин муҳити тарбиявӣ барои фарзандон аст. Падару модароне, ки дар муҳити оилавӣ ба фарзандон арзишҳои ахлоқӣ, инсонӣ ва иҷтимоиро меомӯзанд, ба такмил ва тарбияи дурусти онҳо мусоидат мекунанд. Ба гуфтаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон: "Оила бояд маркази тарбия ва рушди фарзандон бошад". Ин гуфтаҳои арзишманд бар он таъкид мекунад, ки оила метавонад фарзандонро аз таъсири манфии экстремизм ва терроризм ҳифз кунад. Оилаҳо вазифадоранд, ки фарзандонро дар муҳити амиқи ахлоқӣ ва равонӣ тарбия кунанд. Тасвири эътиқоди дуруст, рушди хислатҳои ҳимоякунанда ва шинохтани арзишҳои умумӣ метавонад боиси пешгирии рафтори ифротӣ шавад. Волидон бояд барои фарзандон намунаи ибрат бошанд. Рамзҳои муҳаббат ва дастгирӣ, эҳсоси муҳаббат ва фаҳмиши амиқи эҳтиёҷоти ҷавонон ба самти тарбияи дуруст кӯмак мерасонад.

Мактаб муассисаи асосии таълим ва тарбия мебошад. Он масъулияти бузург дорад, ки на танҳо дониш, балки арзишҳои иҷтимоӣ ва фарҳангиро низ ба шогирдон омӯзад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид мекунанд: "Таълим, ба хусус таълими динӣ, бояд ба ҷавонон меъёрҳои дурусти ахлоқиро омӯзад, то онҳо ба сӯи экстремизм нараванд".

Маълумоти дурусти расонаӣ ва оид ба хатарҳои экстремизм ва терроризм дар муассисаҳои таълимӣ муҳим аст. Воқеаҳои шадид, ки шабеҳ ба ин хатарҳо мебошанд, бояд ба таври амиқ омӯзиш шаванд. Ташкили чорабиниҳои фарҳангӣ ва маърифативу варзишӣ дар мактабҳо, аъзоёнро ба фаъолият дар муҳити солим ва мусоид пайваст мекунад. Мактабҳо бояд барномаҳои равонии кӯмаккунанда, ки эҳтиёҷот ва хатарҳои эҳтимолии ҷавононро идора мекунанд, ташкил кунанд.

Ҷомеаи кунунӣ дар ҳамкорӣ бо ташкилотҳои ғайридавлатӣ, марказҳои иҷтимоӣ ва роҳбарияти маҳаллӣ нақши муҳиме дар пешгирии экстремизм ва ифротгароӣ дорад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳор медоранд: "Фарҳанг ва иҷтимоъияти ҷомеа бояд зери назорати амиқи ташкилотҳои иҷтимоӣ ва ҷавонон қарор гирад". Ҳар аъзои ҷомеа масъулияти тарбияи дуруст ва муҳофизат кардани ҷавононро бар дӯш дорад. Ташаккули равандҳои иҷтимоӣ, ки на танҳо бо оила ва мактаб, балки бо тамоми ҷомеа алоқаманд аст, бояд инъикос шавад. Ташкили ҷаласаҳои иттилоотӣ, семинарҳо ва тренингҳо барои баланд бардоштани огоҳии ҷомеа дар бораи хатарҳои экстремизм ва ифротгароӣ, ки ба ҷомеа кӯмак мекунад, хеле муҳим аст.

Ташкили барномаҳои таълимӣ, ки ба пешгирии хатарҳои экстремистӣва террористӣ равона шудаанд, метавонад нақши муассир гузорад. Дастгирии мақомот дар ин самт хеле муфид мебошад. Иштироки оилаҳо, мактабҳо ва ҷомеа дар чорабиниҳои иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва варзишӣ метавонад фарзандонро аз таъсири гурӯҳҳои ифротӣ муҳофизат кунад.

Пӯшида нест, ки таваллуди зиёд ва афзоиши босуръати аҳолӣ хоси ҷомеаҳо ва халқҳое мебошад, ки истеҳсоли неъматҳои моддӣ дар он кишварҳо аз рӯи меъёрҳои муосир дар сатҳи бисёр сода қарор дорад. Мавҷуд набудани тавозун ё баробарӣ дар байни талаботи афзоянда ба неъматҳои моддӣ ва сатҳи пасти истеҳсолот дар чунин кишварҳо аз ҳисоби афзоиш додани қувваи кории арзон ва ҷалби меҳнати дастии иловагӣ ҷуброн карда мешавад. Табиист, ки ин гуна ҷомеа барои нигоҳ доштани чунин ҳолат, ҷаҳонбинӣ ва тарзи кору зиндагии худ як навъ тасаввурот ё шартан гӯем идеологияи худро эҷод мекунад ва бо ҳамин роҳ зарурати серфарзандиро асоснок месозад.

Сабаби то рӯзҳои мо омада расидани ақидаи“Оилаи калон, оилаи сарватманд мебошад”, ки моҳияти худро кайҳо аз даст додааст, дар ҳамин аст. Мувофиқи маълумоти Созмони Миллали Муттаҳид ҳоло дар давлатҳои тараққикарда 1,2 млрд. одамон зиндагӣ мекунанд. Дар кишварҳои рӯ ба инкишоф бошад, 2, 3 млрд. таваллуд дар ин гурӯҳи мамлакатҳо се баробар фарқ мекунад. Дар давлатҳои тараққикарда 12 кӯдак ва дар кишварҳои ақибмонда ба 36 нафар ҳазор нафар рост меояд.

Рақамҳои зикршуда ҳоҷат ба шарҳу тафсири иловагӣ надоранд. Дар ҳоле, ки кишварҳои пешрафта бо вуҷуди доштани имконияти хеле васеъ ба афзоиши бенизоми аҳолӣ роҳ намедиҳанд, балки баръакс, илму техникаро пеш мебаранд, дарстовардҳои худро мунтазам такмил медиҳанд, кашфиётҳо мекунанд. Вале аҳолии мамлакатҳои ақибмонда бошад, то рафт зиёд шуда, захираҳои дохилии худро асосан ба мақсадҳои истеъмолӣ сарф менамоянд.

Дар ҷомеаи ҷаҳонӣ проблемаи демографиро бо проблемаҳои дигари умумибашарӣ, пеш аз ҳама фалокатҳои ядроӣ ва экологӣ баробар медонанд. Зеро, проблемаи демографӣкайҳост, ки аз доираи ин ё он мамлакат баромада, аҳамияти глобалӣ пайдо кардааст.

Таҷрибаи таърихӣ нишон медиҳад, ки раванди мураккабшавии вазъияти демографӣ дар миқёси сайёра ба оқибатҳои ғайричашмдошт ва фалокатбори иҷтимоӣ расонида метавонад. Дар доираи як ҷомеа ё кишварҳои алоҳида бошад, ягон қувваи экстремистӣ ба хотири ҳадафҳои ғаразноки худ метавонанд мардуми бекор, камбизоат ва азиятдидаро ба гирдоби низоъ ва мухолифати мусаллаҳона равона созад.

Мисоли равшани ин фоҷеаи тӯлкашидаи Афғонистон мебошад, киба халқи он ҷанги хонумонсӯзро тахмин карда буданд ва гурӯҳҳои манфиатдор бо дасти толибони бемаърифат ва ҷаҳонпеша ин кишвари ба мо ҳамсояро ба хоку хун кашиданд.Тоҷикистон низ ин сабақи талхро ибтидои солҳои навадум аз сар гузаронид. Бо вуҷуди ин то имрӯз дар ҷомеа шахсоне ҳастанд, ки равияҳои гуногуни экстремистӣ, аз ҷумла, экстремизми диниро пайравӣ мекунанд.

Ба ҳама маълум аст, ки дар давоми солҳои гузашта шумораи масҷидҳо хеле афзуд ва ин кор ҳанӯз ҳам идома дорад. Имрӯз шумори масҷидҳобо миқдори мактабҳо қариб, ки баробар аст. Албатта, сохтмони онҳо на аз ҳисоби буҷети давлат, балки бо пули халқ ва кӯмаки сарватмандони алоҳида сурат мегирад. Худ аз худ саволе пайдо мешавад: одамоне, кибарои харидани асбоби хониш ва сару либоси фарзандони мактабхони худ пул ёфта наметавонанд, барои сохтмони масҷид аз куҷо маблағ меёбанд?!

Ё худ магар сарватмандон наметавонанд, ки баробари масҷидсозӣ ба таъмири ягон мактаб ё муассисаҳои тиббии маҳалли зисташон, ки хизмати онҳоро ба ҷо меоранд, маблағ сарф кунанд? Магар онҳо наметавонанд, ки хайру садақаҳои худро на фақат ба масҷид, балки ба эҳтиёҷмандон, маъюбон, камбизоатон, хонаҳои барҷомондагон ва муассисаҳои кӯдакони бепарастору бемор низ расонанд?

Дигар ин ки афзоиши таваллуд дар ояндаи наздиктарин масъалаи сохтмони мактабҳои навро ба миён мегузорад. Оё мо бо ҳамин тарзи тафаккури худ, бо муносибати худ ба масъалаҳои муҳими умумимиллӣ бо имкониятҳое, ки дорем, метавонем, ки ин бори гаронро бардорем ва тараққии ҷомеаву давлатро таъмин кунем? Ин масъалаҳо чунон ҷиддӣ ҳастанд, ки ҳар кадоми моро ба андешаи амиқ водор месозанд.

Ҳамкории оила, мактаб ва ҷомеа дар пешгирии экстремизм, терроризм ва ифротгароӣ як раванди зарурӣ мебошад. Ин ҳамкорӣ боиси ташаккули арзишҳои дуруст ва муҳити солим барои тарбияи ҷавонон мегардад. Танҳо дар шароити ҳамдигарфаҳмии ин се марҳила, мо метавонем кӯшиш кунем, ки амалҳои экстремистӣ ва террористиро коҳиш диҳем. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо таъкид бар аҳамияти ин ҳамкорӣ, моҳият ва арзиши баланд доштани оила, мактаб ва ҷомеаро таъкид менамоянд, ки ҳамаи онҳо барои муборизаи самарабахш бо ин хатарҳо дар якҷоягӣ фаъолият намоянд.

Сарчашмаҳо:

• Эмомалӣ Раҳмон. "Суханронӣ дар чорабинии ифтитоҳи Маҳфили байналмилалии занон".
• Эмомалӣ Раҳмон. "Суханронӣ дар анҷумани илмию иҷтимоии роҳҳои пешгирии экстремизм".
• Оинномаи ҳукуматӣ оид ба сиёсати миллӣ дар самти пешгирии терроризм ва ифротгароӣ.

Шаҳноза Зарипова, н.и.ф. сармуаллими

кафедраи иттилоот ва технологияҳои робитавӣ